دلایل سیکل سرانجام ناپذیر توسعه نیافتگی - پرسینا بلاگ

به عقیده من دو دلیل اصلی برای تکرار توسعه نیافتگی یا دور باطل توسعه نیافتگی در ایران وجود دارد. دلیل اول، نبود الگوی توسعه ای است که باعث نهادسازی ناقص و گسیخته از هم می شود و دلیل دوم، رقابت منفی و بازدارنده جناح های سیاسی است که موجب قانونگذاری پراکنده در قالب طرح هایی است که مثلاً در مجلس به تکرار آمده است. تحقیقات نشان داده این نوع قانونگذاری، جزو پراکنده ترین قانونگذاری ها در جهان است. عامل اصلی این پراکندگی ارائه طرح های پراکنده به جای لوایح و برنامه های دولت یا برنامه های توسعه است. این عامل بخصوص در دوره رئیس جمهوری پیشین با کنار گذاشتن برنامه چهارم توسعه تشدید شد. کنندگان مجلس در آن زمان هیچ واکنشی به این قانون گریزی نشان ندادند و حتی آن را تأیید کردند.

این دو دلیل که با هم توأم می شود یک معجون کشنده و سم برای توسعه ایجاد می کند که براساس آن گسیختگی نهادی شکل می گیرد. نهادها در طول زمان چون با هم خوانایی ندارند راه های فرار و فساد زیادی را به وجود می آورند، پس فساد و رانت جویی بالا می گیرد واین سم در تمام اندام های جامعه رسوخ می کند. اهمیت الگوی توسعه در این است که قانونگذاری و قواعد بازی باید از یک الگو تبعیت کند.اگر این امر صورت نگیرد توسعه مانند اجزای یک ماشین می شود که با هم خوانایی ندارند و جز اتلاف وقت، اتلاف منابع، اتلاف سرمایه های اجتماعی نتیجه ای ندارد. کسب و کار به خاطر قانونگذاری پراکنده و بی ثبات نمی تواند دوام بیاورد و کار آفرینی خلاق و مولد انجام نمی شود. این مجموعه است که درآمدهای کلان نفتی را بر باد داده، موجب فرار مغزها شده، محیط زیست را به نابودی کشانده و ایران را در تله توسعه جدید انداخته است.

تله توسعه قدیم عبارت از این بود که مثلاً مانند کشورهای آفریقایی جامعه توان سرمایه گذاری ندارد و چون سرمایه گذاری نیست شغل و پس انداز هم نیست و دور باطل فقر تشکیل می شود. در جامعه ما اما سرمایه به خاطر پول نفت بیش از اندازه کافی وجود دارد، نیروی انسانی ورزیده و پیشرفته داریم که چون شایسته سالاری نیست فرار می کند، منابع طبیعی بسیار غنی داریم....و همه امکانات برای توسعه فراهم است اما چرا در تله توسعه جدید افتاده ایم؟ به حرف اول برمی گردیم، چون الگوی توسعه نداریم، قانونگذاری پراکنده است، جناح ها بشدت علیه هم عمل می کنند. خصیصه شاخص الگوی توسعه این است که بین عدالت و رشد مالی رابطه هم افزا ایجاد می کند.

نمونه بسیار شاخصی از عدم توانایی جناح های سیاسی این است که بخشی از آنها می گویند رشد مالی مقدم است و بخشی هم می گویند عدالت مقدم است، به این ترتیب یک خواسته را برای آن یکی قربانی می کنند. در بحث بین این دوجناح و زدوخوردشان هیچ عقلانیتی نیست. اگر به بحران های مالی کشورهای سرمایه داری نگاه کنید، چون بعد از هر بحران، یک نظام یا بسته کامل نهادی تعریف می کنند و حداقل عقلانیت مالی را به کار می برند، مثلاً 30 سال طول می کشد تا دوباره بحران بعدی ایجاد شود. اما در ایران هر یک سال یا دو سال بحران وجود دارد و موضوع آن به تحریم وابسته نیست، دلیل آن نبود الگوی توسعه است.دولت توسعه بخش که دارای الگو باشد و نقش خودش را برای نهادسازی توسعه ایفا کند، در ایران تشکیل نشده است.

در واقع جناح های سیاسی ایران را به نوانخانه ای بزرگ تبدیل کرده اند و همه هم این طور می گویند که می خواهند به کم درآمدها برسند. اما در عمل می بینیم که فقر در حال گسترش است مانند افزایش اسکان غیررسمی... همه می خواهند روستاها را توانمندسازی کنند در حالی که روستا فقط نیاز به کشاورزی هوشمند دارد، وزارت جهاد برای کشاورزی هوشمند برنامه داده اما به دور انداخته شده است. برای ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی سال 84 در برنامه جامع مسکن طرح داده شده است که حقوق مدنی باید به این سکونتگاه ها داده شود اما برنامه رها شده و همه می خواهند فقط امداد کنند.همه در حال سرشماری کم درآمدها هستند، اما سیاست اجتماعی برای ساماندهی اقتصاد دانش و توانمندسازی نداریم... ببینید چقدر گسیختگی در تمام دستگاه ها وجود دارد بدون اینکه از هیچ برنامه و مدلی تبعیت کند.

به این ترتیب تمام سرمایه های مالی، طبیعی و انسانی برباد می رود و توسعه درون زا در ایران رخ نمی دهد و این مسیری است که به بن بست بسیار خطرناکی خواهد انجامید.

*پژوهشگر توسعه

منبع: ایران

پریها: پریها | مجله گردشگری، تور لحظه آخری، تور ارزان قیمت، سفرنامه گردشگری

آریا بلاگ: آریا بلاگ، آخرین اخبار و رویدادهای ایران و جهان